Piše: Andrej Mlakar
Na današnji dan izvedena je teroristička operacija „Feniks“ odnosno upad organizovane ustaške terorističke grupe u Jugoslaviju.
Naime, krajem marta 1972. godine rukovodstvo Hrvatskog revolucionarnog bratstva na sastanku u Salzburgu, odlučuje da se u vremenu od 20. do 22. juna 1972. u Jugoslaviju ubaci grupa od 35 do 40 osoba. Grupa od 19 odabranih diverzanata okupila se 1. juna iste godine u jednom kampu u Austriji, radi završnih priprema.
Cilj operacije „Feniks“ bio je stvaranje „Samostalne hrvatske države“.
Rukovodstvo HRB planiralo je da se grupa po ubacivanju u zemlju, stacionira na području Vran planine da tamo, stvori svoje baze, organizuje, razvija i izvodi gerilska i diverzantsko-teroristička dejstva, sa ciljem razbijanja Jugoslavije i stvaranja početnih uslova za formiranje „nove države“.
Zamisao je bila da grupa u prvo vreme ne napada veće garnizone već da osvaja manja mesta uz prethodno kidanje telefonskih veza, uništava milicijske stanice, likvidira pojedine rukovodioce i da istovremeno omasovljuje svoje redove. Izbegavali bi frontalne borbe, izvodili u milicijskim i vojnim uniformama iznenadne napade i diverzije, koristeći prigušivače pucnja, uz brzo povlačenje sa mesta akcije.
Očekivali su da će svuda biti prihvaćeni kao oslobodioci i svojim prisustvom i propagandnim efektom brzo omasoviti pokret. Pri tome su polazili od procena da će u JNA doći do međusobne likvidacije i prelaska jedinica JNA na njihovu stranu, te da u zemlji nema realne snage koja će im se suprostaviti, izuzev organa DB, milicije, SKJ i pojedinih oficira JNA. Računali su na opšte nezadovoljstvo i odlučnu spremnost naroda za rušenje postojećeg poretka, kao i na povoljnu atmosferu, izazvanu nacionalističkim i drugim neprijateljskim aktivnostima.
Deo grupe je u zemlju ušao ilegalno prešavši jugoslovensko-austrijsku granicu kod Dravograda, oteli su kamion koji je prevozio „Radensku“ i sa njim se prebacili do Bugojna.
Početni deo grupe činilo je 19 terorista, od čega 9 emigranata (Australijanaca) i 10 imaoca jugoslavenskih putnih isprava. Njihova imena su: Ambrozije Andrić, Adolf Andrić, Pavao Vegar, Ilija Glavaš, Đuro Horvat, Vejsil Keškić, Viktor Kancijanić (Kocijančić), Petar Bakula, Ludvig Pavlović, Mirko Vlasnović, Ilija Lovrić, Filip Bešlić, Stipe Ljubas, Vlado Miletić, Vinko Knez, Ivan Prlić, Nikola Antunac, Vilim Eršek, Vidak Buntić.
Posle otkrivanja grupe pokrenuta je operacija „Raduša“. SDB je likvidirao 15 i zarobio 4 terorista. Trojica su posle suđenja streljana.
